Cholesterol: Functie en Metingen

Cholesterol is een essentiële wasachtige stof die het lichaam gebruikt om cellen op te bouwen en vitamines en andere hormonen te maken. Het grootste deel van de cholesterol staat bekend als bloed- of serumcholesterol en wordt geproduceerd door de lever, terwijl de rest via de consumptie van voedsel en dierlijke producten binnenkomt, wat voedingscholesterol wordt genoemd^1,2.

Goede en slechte cholesterol

Er zijn twee hoofdtypen cholesterol: het high-density lipoproteïne (HDL), dat vaak het goede cholesterol wordt genoemd, en het low-density lipoproteïne (LDL), ook bekend als het slechte cholesterol. De rol van HDL is om cholesterol van je cellen terug naar de lever te vervoeren en de ophoping van plaque in je slagaders via de lever te reinigen^3,4.

LDL vervoert cholesterol naar de cellen die het nodig hebben, en als er te veel is, kan het zich ophopen in de wanden van de slagaders. Er is ook lopend onderzoek dat suggereert dat abnormaal hoge LDL-niveaus kunnen leiden tot hartaanvallen, beroertes, perifere arteriële aandoeningen en voorbijgaande ischemische aanvallen (mini-beroertes)³.

Het is echter belangrijk om de rol van cholesterol in het lichaam te begrijpen. De termen “goed” en “slecht” zorgen voor veel verwarring, terwijl beide vormen van cholesterol nodig zijn voor een goede celwerking en onderhoud. Ze dienen beide als belangrijke bouwstenen, gemaakt door de lever om te helpen bij het herstel van cellen en spierweefsel, en zorgen ook voor de juiste ontwikkeling van essentiële hormonen.

Triglyceriden

Naast dieetcholesterol verhogen ook de consumptie van voedsel en dierlijke producten je triglycerideniveaus. Als je extra calorieën binnenkrijgt, namelijk koolhydraten, verhoogt je lever de productie van triglyceriden om op te slaan in je vetcellen voor later gebruik als energie. Wanneer nodig, geeft je lichaam ze vrij als vetzuren voor warmte en stofwisseling. Een langdurig hoog triglycerideniveau kan ook zorgwekkend zijn omdat het dezelfde gezondheidsrisico's deelt als cholesterol⁴. Je triglycerideniveau stijgt natuurlijk als je stofwisseling het voedsel afbreekt en het naar je vetcellen transporteert.

Cholesterol verlagen

Er zijn verschillende manieren om het dieetcholesterol te verlagen, hier zijn een paar aanpassingen die je kunt overwegen^4,5:

• Consumeer minder verzadigd vet (mager vlees, magere dierlijke producten)
• Beperk calorieën uit vet tot minder dan 30% van je totale calorie-inname
• Beperk bewerkte en simpele koolhydraten (suiker, witte bloem, gebakken/gefrituurd voedsel)
• Eet voedingsmiddelen rijk aan Omega-3 vetzuren (vis of supplementen)
• Eet meer vezelrijke voedingsmiddelen, 25-30g per dag (fruit, groenten, volkorenproducten)
• Beperk alcoholgebruik
• Stop met roken
• Verhoog je aerobe beweging

Gezonde cholesterolwaarden

De classificaties van cholesterol worden gemeten in milligram per deciliter (mg/dL) of millimol per liter (mmol/L) en zijn te zien op je meetapparaat. Voor hulp bij het kiezen van de juiste cholesterolmeter kun je hier meer lezen hier. De richtlijnen voor cholesterol en triglyceriden zijn als volgt^2,4,6:

Totaal Cholesterol (TC)

• Normaal: waarden minder dan 200mg/dL (5.17mmol/L)
• Grenshoog: tussen 200 – 239mg/dL (5.17 – 6.18mmol/L)
• Hoog: waarden groter dan 240mg/dL (6.21mmol/L)

Low-Density Lipoproteïne

• Gewenst: waarde minder dan 100mg/dL (2.58mmol/L)
• Grenshoog: tussen 100 – 159mg/dL (2.58 – 4.11mmol/L)
• Hoog: tussen 160 – 189mg/dL (4.14 – 4.89mmol/L)
• Heel hoog: waarde groter dan 190mg/dL (4.91mmol/L)

High-Density Lipoproteïne

• Laag: waarde minder dan 40mg/dL (1.03mmol/L)
• Gewenst: waarde groter dan 60mg/dL (1.55mmol/L)

Triglyceriden

• Normaal: waarde minder dan 150mg/dL (1.69mmol/L)
• Grenshoog: waarde tussen 150 – 199mg/dL (1.69 – 2.25mmol/L)
• Hoog: waarde tussen 200 – 499mg/dL (2.26 – 5.63mmol/L)

De bereiken voor cholesterol en triglyceriden werken goed als indicatie voor mogelijke gezondheidsproblemen, maar ze moeten niet als absoluut of als paniekpunt worden gezien. Stel bijvoorbeeld dat je een hoge totaal cholesterolwaarde hebt. Het is een goed moment om na te denken over je levensstijl: Heb je een gezond dieet, heb je recent zware lichamelijke activiteit gedaan, heb je veel alcohol gedronken? Elk van deze factoren kan bijdragen aan een verhoogde totaal cholesterolwaarde.

Je kunt ook je totaal-cholesterol-tot-HDL-verhouding berekenen door TC te delen door de HDL-waarde (in mg/dL), omdat dit je meer inzicht geeft. Een totaal cholesterolverhouding van 3,5:1 wordt als heel goed beschouwd, waarbij alles onder 5,1:1 gezond en acceptabel is⁷.

Cholesterol en Diabetes

Type 2 diabetes wordt geassocieerd met een aantal lipoproteïne-afwijkingen, waaronder een verlaging van HDL, evenals een verhoging van LDL en triglyceriden. Deze aandoening wordt diabetische dyslipidemie genoemd en komt voor zelfs wanneer de diabetische persoon normale LDL-niveaus heeft. Insulineresistentie, een ander onderliggend symptoom van type 2 diabetes, beïnvloedt ook de deeltjesconcentraties en lipoproteïnegroottes van zowel LDL als HDL. De combinatie van insulineresistentie en diabetische dyslipidemie brengt mensen in gevaar voor het ontwikkelen van voortijdige atherosclerose en coronaire hartziekte^8,9.

 

Medische disclaimer: De informatie in dit artikel is alleen bedoeld voor educatieve doeleinden. Raadpleeg je arts of medisch specialist voordat je grote aanpassingen aan je dieet maakt.

 

Referenties:

1. American Heart Association (2020) – Cholesterol 101: Een introductie
2. Bellows, L en Moore, R (2012) – Feitenblad over dieetvet en cholesterol nr. 9319, gepubliceerd door Colorado State University Extension
3. NHS Inform (2021) – Hoog cholesterol
4. University of Rochester Medical Center (2021) – Gezondheidsencyclopedie, De waarheid over triglyceriden
5. Bhatt, A (2018) – Cholesterol: Begrijpen van HDL vs. LDL, gepubliceerd door Harvard Health Publishing
6. Rosenson, R (2021) – Patiënteneducatie: Hoog cholesterol en lipiden (Verder dan de basis), gepubliceerd op uptodate.com
7. University of Rochester Medical Center (2021) – Lipidenpanel met totaal cholesterol: HDL-verhouding
8. American Heart Association (2021) – Cholesterol en diabetes
9. Krauss, R (2004) – Lipiden en lipoproteïnen bij patiënten met type 2 diabetes